Müzik dinlemek için, o aklınıza ilk gelen siteyi açtığınızda, sevdiğiniz bilim sitesinin aylık abonesi olmak için mail adresinizi paylaştığınızda ya da cumartesi akşamı arkadaşınızın önerdiği film internete düşmüş mü diye arama motorunda dolaştığınızda, karda ilerlercesine geride ayakizi yani veri bırakıyorsunuz. her ne kadar hava ısınınca uçup gidecek olan kardaki ayakizleri, internet ortamında maalesef ki kolaylıkla yok olmamakta. Gelin birlikte Dijital ayakizine kısaca bir göz atalım.

Dijital Ayakizi Nedir?

Dijital Ayakizi kişilerin çevrimiçi olmalarıyla, her tıklamada geride bıraktıkları kayıtlarıdır. Silindiğini ve yalnızca sizin kendi “geçmiş” kısmınızdan ulaşılabildiğini düşünseniz de, aslında bu veriler istenildiği zaman toplanabilir. Dünyada 2021 itibari ile 4.9 milyar internet kullanıcısının olduğunu ve bunların 4.6 milyarının bir sosyal medya hesabının da olduğunu düşünürsek, şu an dünya genelinde nasıl bir veri havuzunun birikmiş olduğunu tahmin edebilmek güç.

Dijital Ayakizleriniz Hangi Yollarla Toplanır?

Dijital ayakizleri internet üzerinden farklı yollarla bulunurken; aktif ve pasif olarak adlandırdığımız şekilde toplanmaktadır. İnternet sörfünde her yeni tık yalnızca geçmişimizde asılı kalmayarak, kayıtlarda yerini almakta.
Peki Aktif ve Pasif ayakizi tam olarak ne oluyor?

Aktif Dijital Ayakizleri

Aktif ayakizi kullanıcının, örneğin sosyal medya veya çevrimiçi forumlara katılarak veya buralarda özgür iradesiyle kendileriyle ilgili bilgileri paylaşmasıyla oluşmaktadır. Bir kullanıcı herhangi bir site veya uygulamaya kayıt yaptığında, giriş yapıp (Login) gönderi paylaşımı yaptığında, tüm bu tıklamalar aktif dijital ayak izlerinin bir parçası durumundadır.

Pasif Dijital Ayakizleri

Pasif ayakizi, kullanıcıdan izin alınmadan ve kullanıcının haberi bulunmadığı halde toplanan bilgiler için kullanılmaktadır. Pasif durumda elde edilmiş bilgilerle en çok yakalanan veriler; malum web sitelerinin kullanıcılar tarafından kaç kez ziyaret edildiği, hangi saatler arasında edildikleri, sitelerde kaç dakika kalındığı ve IP adresleri olabilir. Kullanıcılardan rıza dışı toplanan bu veriler başka website veya kişilere tedarik edilebilir, farklı amaçlarla müşteri algısı üzerinden kurulacak reklamsal ve öğesel yeniliklerde yardımcı kaynak olarak kullanılabilir. Fakat bunlar yalnızca birkaç örnektir. Pasif 

Dijital Ayakizlerinden Örnekler;

• E-ticaret sitelerinde alışveriş sırasında girdiğiniz kart bilgileri
• yeni bir siteye kayıt olmanız / giriş yapmanız
• takip ettiğiniz dergi, gazate veya sitenin abonesi olmanız
• internet üzerinden okuduğunuz makale, haber veya türlü içerikler
• bu belge ve içeriklerin sosyal medya veya mail üzerinden paylaşımı
• İndirdiğiniz dosyalar
• Oynadığınız oyunlar
• Sağlık ile alakalı uygulamalara verdiğiniz tüm bilgiler
• Fitness uygulamaları
• Harita (GPS) kullanımı

vb. gibi günlük alışkanlıklarımızın parçası olan her türlü çevrimiçi etkinlik sizin hakkınızda bilgi toplanabilecek bir ortam ve hal yaratır.
Ünlü belgesel “Social Dilemma”da dahi anlatıldığı üzere teknoloji ile yeni ekonomi ve pazarlama yöntemleri ortaya çıkmıştır. Günümüzde kullanıcılar tarafından uzun süre fark edilmeyen fakat sonradan tekrar sosyal medya ve araştırmalar aracalığı ile patlama yaratan “kişilerin dikkatlerini satın alma” formülü, kullanıcıları bir dönem rahatsız etmiş olsa da, hayati bir meseleye dönüşmeği müddetçe toplumsal gizliliğe yol açmamıştır. kullanıcıların dijital ayakizlerinin pazarlamaya katkısı kişilerin takip ettikleri tüm içeriklerin otomatik kaydı tutulup doğru reklam ve içeriklerin doğru kişilerle buluşturulması gibi düşünebiliriz. Bu kıstas göz önüne alınınca neden dün okuduğunuz çikolatalar üzerine olan haberin bugün farklı bir sitedeyken reklamının karşımıza çıktığı anlaşılabilir bir olgudur.

Dijital Ayakizinizi Koruyun!

Pasif ayakizinin takibine kolayca yetişemiyor olsak bile, aktif ayakizinizin korunması adına basit yöntemler izleyebilirsiniz. Çevrenizdeki takipçiniz veya yalnızca adınızı duyarak sosyal medya üzerinden sayfanıza gelmiş kişilerden korunmak adına aktif ayakizinizde bazı kısıtlamalara gitmeniz faydalı olabilir.

• Kendiniz hakkında daha az bilgi paylaşımı (konum, kişi etiketleri vs.)
• güvenilir olmayan sitelerden uzak durmak
• Önceden kayıt olduğunuz fakat artık aktif olmadığınız web sitelerinden kayıtlarınızı sildirmek (Website yönetimiyle irtibata geçerek yapabilirsiniz)
• Herkese açık Wifi (Public Wifi) kullanmamak / kullanmaktan kaçınmak
• Güçlü şifreler kullanmak veya Lastpass gibi şifre yönetimini üstlenen güvenliği yüksek siteleri şifre depolama alanı olarak kullanmak
• Sağlık ile alakalı veya fiziksel özelliklerinizle alakalı verilerinizi her uygulama ile paylaşmamak
• Bazı uygulama ve siteler, cookie veya koşulları kabul ettiğinizde hangi verileri sizin üzerinizden kullancaklarını yazdıkları için içerikleri atlamadan okumaya özen göstermek
• Güncel yazılım (bilgisayar ve mobilde) kullanmak
• Virtual Private Network (VPN) kullanmak

Gibi bazı bilinçli adımları dijital ayakizinizin korunması adına atabilirsiniz.

İnsanlık tarihi boyunca insanlar suçlu veya ünlü olmadıkları müddetçe, belki de hiç bu kadar gözetim altında olmamışlardır. İnternet kullanımı ile tavan yapmış tüm bu takip mekanizmaları, pozitif sonuçlara yol açabileceği gibi, gizlilik çerçevesi dışına çıkarak ne kadar etik işlediği kısmını, sizin yorumlarınıza bırakıyoruz.